Türkiye Cumhuriyeti, kuruluşunu tamamlamayı müteakip ülkeyi yollarla birbirine bağlamak için demiryolu oluşturulmasına büyük önem vermiştir.
Osmanlı döneminde Batılıların (İngiltere, Fransa, İtalya, Almanya) kendi çıkarları doğrultusunda oluşturulan demiryolları, Cumhuriyet Türkiye’sinde ülkenin yüksek menfaatleri dikkate alınarak oluşturulmuş ve yabancıların işletmesinde olan Osmanlı’dan kalma demiryolları satın alınarak millileştirilmiştir.
Osmanlı döneminde ekonomik değeri olmadığı için Avrupa ülkelerince Malatya’ya demiryolu yapılmamıştır. Oysa Cumhuriyet döneminde Malatya, bir kavşak noktası haline getirilmiş ve bu kapsamda Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yollarının (TCDD) 5.İşletmeciliği bu şehirde kurulmuştur.
1918 Yılına gelindiğinde Misakı Milli sınırları içerinde toplam 4.112 kilometre demiryolu vardı.
1950 yılına gelindiğinde Türkiye sınırları dahilindeki toplam demiryolu uzunluğu 7.675 kilometreye ulaşmıştır. Bunun 3.579 kilometresi 1923-1950 arasında yapılmış, 3.840 kilometresi yabancı şirketlerden ( İngiliz, İtalyan, Fransız) parası ödenerek devralınmış, 256 kilometresi ise Ruslardan kalmıştır.
1951-2003 yılları arasında Türkiye’de yapılan demiryolu uzunluğu 945 kilometre, 2003-2012 arasında 10 yıllık AKP döneminde 1058 kilometre demiryolu inşa edilmiştir.
1933-1939 arası dönemde kullanılan slogan “Türk bilgisi, Türk sermayesi, Türk müteahhidi ve Türk işcisi”dir. Gerçekten de bu dönmede bu slogana uygun olarak hareket edilmiştir. Bu dönemdeki (1934-1937 yılları) Bayındırlık Bakanı, daha önce İstiklal Mahkemesi Başkanlığı da yapmış olan Ali Çetinkaya’dır.
Hatların yapımı sırasında karşılaşılan zorluklara rağmen, günde ortalama 1500 metre demiryolu döşenmiştir.
Sivas- Erzurum arasında 138 tünel inşa edilmiştir. Bunların uzunluğu 22.242 metredir.
Çetinkaya - Malatya arasında 15 tünel daha inşa edilerek tünel sayısı 153’e yükselmiştir.
Bu iki hattaki tünellerin toplam uzunluğu 31.949 metre olmuştur.
Türkiye’de 1939’a kadar diğer tüm hatlarda yapılan tünel sayısı 223 ve bunların uzunluğu 45.151 metredir.
Bütün bu hat ve tüneller 1923-1939 arası teknik imkanlarla (kazma, kürek, dinamit vb) yapılmıştır. Bugünün teknik imkanları ile mukayese edilmeyecek düzeyde imkansızlıklardır.
Sivas-Erzurum ve Çetinkaya-Malatya hattındaki tünellerin masrafı 16 milyon TL’yi bulmuştur.
Her iki hatta toplam 33 demir köprü inşa edilmiş, bu köprülerde 700 ton demir kullanılmıştır.
Sadece demiryolu döşemek için 650 bin işçi kullanılmıştır.
Sivas-Erzurum ve Malatya-Çetinkaya hatlarının yapımını 1934 yılında ilk defa bir Türk şirketi kazanmıştır. Sivas- Erzurum ve Çetinkaya –Malatya demiryolu hatları büyük fedakarlıklarla gerçekleştirilmiştir.
Mustafa Kemal, Malatya’ya iki kez gelmiştir. Her iki gelişinin de amacı demiryollarının açılışıdır.
Mustafa Kemal ve beraberindekilerin Malatya'ya ilk gelişi, takip edilen ulaşım politikası ve dolayısıyla Fevzipaşa-Malatya demiryolu hattının hizmete açılışı ile ilgilidir. 12 Şubat 1931 Perşembe günü daha önceden hazırlanıp Mersin'e getirilen BEYAZ TREN ile Mersin’den Malatya'ya gelmiştir.
Mustafa Kemal Atatürk' ün ikinci defa Malatya' ya gelişinin sebebi yine demiryolu münasebetiyledir. 12 Kasım 1937 akşamı özel treni ile Diyarbakır-İran-Irak hattının temel atma töreni için Ankara'dan Sivas'a hareket eden Atatürk, buradan da 16 Ağustosta işletmeye açılan Çetinkaya hattından Malatya'ya gelmiştir.
Sonuç ve özet olarak, Cumhuriyetle birlikte Türkiye, uyguladığı ulaşım politikasında demiryollarına öncelik vermiştir. Bununla birlikte her konuda olduğu gibi demiryollarında da milli bir politika uygulamıştır.
Türkiye Cumhuriyeti, 1923-1950 arası 27 yıllık dönemde 3.840 kilometre demiryolunu yabancı şirketlerden (İngiliz, İtalyan, Fransız) parasını ödeyerek devralmış, 3.579 kilometre demiryolunu yapmış ve 256 kilometre demiryolu ise Ruslardan kalmıştır. 1950 yılına gelindiğinde Türkiye sınırları dahilindeki toplam demiryolu uzunluğu 7.675 kilometreye ulaşmıştır.
Bununla birlikte 1951-2003 yılları arasındaki 52 yıllık dönemde Türkiye’de yapılan demiryolu uzunluğu 945 kilometre, 2003-2012 arasında 10 yıllık AKP döneminde 1058 kilometre demiryolu inşa edilmiştir.
Osmanlı’nın demiryollarının en önemli özelliği “emperyalist demir ağlar” iken Cumhuriyet’in demiryollarının en önemli özelliği “milli demir ağlar” olmasıdır.
