Ahmet Küçükşahin

Kapitülasyonlar Çok Önemli Bir Konudur

Ahmet Küçükşahin

Kapitülasyonlar Çok Önemli Bir Konudur

Kapitülasyon, bir devletin bir anlaşmaya bağlı olarak başka devletlere tanıdığı ekonomik ve sosyal ayrıcalıklara denir. 

Osmanlı devleti Fatih Sultan Mehmet döneminde (1451-1481) Venediklilere, Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) döneminde Fransızlara çeşitli amaçlar doğrultusunda kapitülasyonlar vermiştir. 

 Aynı zamanda dağılma döneminde 1833 Hünkar İskelesi Antlaşması ile Ruslara, 1838 Balta Limanı Antlaşması ile İngilizlere çeşitli kapitülasyonlar vermiştir. 

Daha sonraları pek çok Avrupa ülkesi bu sisteme dahil olmuştur. 

Türk Temsil Kurulu Başkanlığı’na 22 Ekim 1922 tarihinde görüşmeler için Lozan’a hareketinden önce özetle 14 maddelik kısa bir direktif verilmiştir. Bu direktifin aşağıdaki iki maddesi katidir, diğer maddeler daha esnektir, görüşmelere açıktır. 
- Doğu Sınırı: Ermeni devleti kurulmayacak. Müttefikler ısrar ederse müzakerelere son verilecek.  
- Kapitülasyonlar: Hiçbir koşulda kapitülasyonlar kabul edilmeyecek. Heyetin gerekirse müzakereleri kesme yetkisi olacak.  

Osmanlı Devleti'ni resmen İttifak Devletleri safında savaşa sokan Almanlarla yaptığı gizli ittifak antlaşmasıdır. Bu anlaşma 02 Ağustos 1914'te İstanbul'da imzalanmış, bir gün sonra da Osmanlı seferberlik ilan etmiştir. 

Ayrıca Osmanlı bu fırsattan istifade ile tek taraflı olarak kapitülasyonları kaldırmıştır. 

 Müttefiki Almanya bu duruma çok sinirlenmiş ve Ruslarla anlaşıp Osmanlı’yı taksime gidebilecekleri tehdidinde bulunmuştur. 

Osmanlı Maliye Bakanı Cavit Bey, şöyle demektedir: “10 Eylül 1914 Çarşamba günü Alman Büyükelçisi Wangenheim geldi. Tabiat dışı, delirmiş bir hal ve vaziyet içinde idi. Kendimi kudurmuş köpek karşısında zannettim. Söz söyleyemiyor, konuşmuyor, sanki havlıyordu. Uzun münakaşalarımız iki saat kadar sürdü. O sesini yükselttikçe, ben sükun ve huzur ile cevap verdim. Ama hiçbir sözünü ve tehdidini de cevapsız bırakmadım. Bizim Alman taraftarı olanlar bu sahneleri görmeli idiler. Kapitülasyonları kaldırma kararını, kendilerine danışmadan aldığımızı, müttefik olduğumuz için böyle bir şey yapmaya hakkımız olmadığından bağırıp çağırıyordu….”

Alman Büyükelçisi bu konuyu (Osmanlı’nın kapitülasyonları kaldırma kararını) görülmek üzere düşman halde bulundukları Rus ve Fransız Büyükelçilerini toplantıya çağrılmışlardır. 

Türkiye Cumhuriyetini kuran kadro, kapitülasyonların kaldırılması konusunu üzerinde pazarlık yapılamaz olarak kabul etmiş ve Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurulmasına denk görmüştür. 

Birinci Dünya Savaşında müttefik olduğumuz Almanya dahi kapitülasyonların kaldırılmasına büyük tepki vermiştir.  Buna karşın savaşın sona ermesiyle birlikte sistem kaldığı yerden devam etme eğilimi içerinde iken Kurtuluş Savaşı sonucunda imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile amaç gerçekleştirilebilmiştir. 

1914 yılında kapitülasyonların kaldırılmasına en şiddetli tepkiyi veren ülkelerden birinin, birlikte savaştığımız, ordularımızın komutasını verdiğimiz Almanya olması, Osmanlı’nın nasıl bir boyunduruk altına girdiğinin delilidir. 

Gerçekler ortada iken, günümüzde Lozan’a saldıranların amacı nedir, onlar kimin uzantılarıdır?

Yazarın Diğer Yazıları